Advies in de kijker: Advies over de ecologische kwetsbaarheid van bevaarbare waterlopen bij droogte
Vlaanderen werd in 2017, 2018 en 2019 geconfronteerd met langdurige periodes van droogte. Hierdoor zag de overheid zich genoodzaakt om watercaptatie vanuit waterlopen te beperken. Omdat een duidelijk afwegingskader ontbrak, startte in 2020 een studie om dergelijk kader te maken. Dat moet toelaten om tijdens periodes van toekomstige waterschaarste weloverwogen beslissingen te nemen. Een belangrijk luik hierbij is de afweging of en wanneer er maatregelen nodig zijn om te lage debieten en peilen in waterlopen te voorkomen in functie van de ecologische doelstellingen.
In dit advies stellen we een indeling voor van de bevaarbare waterlopen op basis van hun ecologische kwetsbaarheid. In een eerder advies deden we dat ook al voor de onbevaarbare waterlopen. De idee daarbij is dat hoe kwetsbaarder de waterloop, hoe strenger de noodzakelijke maatregelen moeten zijn om de aquatische fauna en flora te beschermen bij extreem lage debieten en/of waterpeilen. We deelden de bevaarbare waterlopen in drie categorieën in:
- Ecologisch zeer kwetsbare waterlopen
- Ecologisch kwetsbare waterlopen
- Ecologisch minder kwetsbare waterlopen
Wanneer is nu bij droogte een captatieverbod aangewezen om de ecologische doelen te kunnen blijven realiseren? Door de grote verschillen tussen de bevaarbare waterlopen is het niet mogelijk om één drempelwaarde voor te stellen. Een estuarium zoals de Zeeschelde verschilt immers sterk van bijvoorbeeld de Maas of een grote beek zoals de Grote Nete. Deze waterlopen vragen daarom (deels) een andere aanpak.
We stellen hiervoor verschillende drempels voor. We baseerden ons op historische hydrologische statistieken en debiettijdsreeksen, maatgevende vispassagedebieten, wetenschappelijke literatuur en expertkennis. Omdat de duur van de droogteperiodes tijdens het laagwaterseizoen en de nodige buffercapaciteit om ecologische schade te vermijden niet kunnen worden voorspeld, hanteerden we daarbij het voorzorgsprincipe.
Op basis van verder onderzoek en voortschrijdend inzicht kan het nodig zijn om in de toekomst de drempelwaarden bij te stellen. Dit advies is alvast een aanzet voor de onderbouwing van een ecologisch afwegingskader en het Vlaams reactief afwegingskader.