Ecologisch watersysteemherstel
Ondanks de uitrol van integraal waterbeleid de laatste decennia blijven de waterrijke ecosystemen in Vlaanderen onder grote druk staan. Vooral de sterk verstoorde waterhuishouding, de lage structuurkwaliteit, het hoge waterverbruik en de aanvoer van milieubelastende stoffen zorgen ervoor dat milieu- en biodiversiteitsdoelen moeilijk te halen zijn. De klimaatverandering maakt Vlaanderen extra kwetsbaar voor waterschaarste en wateroverlast.
Een effectief waterbeleid en -beheer vraagt een doorgedreven integrale systeembenadering waarbij de natuurlijke werking van het watersysteem in het landschap hersteld wordt. Om droogte en wateroverlast in te perken, moeten ruimtelijke beleidsprocessen rekening houden met water, bodem en klimaat. Natuurgebaseerde oplossingen zijn hierbij aangewezen. Dit zijn maatregelen die gericht zijn op het herstel van natuurlijke processen om maatschappelijke behoeften in te vullen. Daarbij gaan multifunctioneel gebruik en natuurwaarden hand in hand. Voor het watersysteem is het nodig om kwantiteit, kwaliteit en dynamiek van grond- en oppervlaktewater te beheren in de juiste ruimtelijke context. Hierbij moeten we ook oog hebben voor terrestrische habitats, die het functioneren van onze watersystemen mee beïnvloeden.
INBO ziet als prioritaire onderzoeksuitdagingen:
- Het afbakenen van de ecologische randvoorwaarden om watergebonden natuur en grondwaterafhankelijke ecosystemen te herstellen en te behouden. Dit gaat onder meer over de bepaling van meer natuurlijke afvoerregime’s (e-flows, vrijstromende rivieren), gebiedsgerichte GGOR’s (gewenst grond- en oppervlaktewaterregime) en ecohydrologische normering voor de kwaliteit van overstromingswater en grondwater.
- Het zoeken naar een evenwicht tussen de uitrol van natuurgebaseerde oplossingen en het realiseren van de huidige natuurdoelen. Door de beperkte waterkwaliteit in combinatie met gebrek aan ruimte komt het herstel van waterlandschappen meer en meer in conflict met streefbeelden, o.a. voor een aantal terrestrische vegetaties in de valleigebieden. Het is wenselijk om doelsoorten en habitats te prioriteren, meer realistische streefbeelden af te bakenen en watergebonden natuur op te schalen en te verbinden.
- Het streven naar duurzaam watergebruik en -beheer. We willen daarbij o.a. strategieën onderzoeken om de impact van riooloverstorten op aquatische biodiversiteit te verminderen, de impact onderzoeken van chemische erosie en aqua- en geothermie op de biodiversiteit, een beleidskader uitwerken om de negatieve ecologische gevolgen van kleinschalige waterkracht te vermijden en de ecosysteemdiensten in kaart brengen van heldere, diepe plassen.
- Evaluatie van gerealiseerde maatregelen en projecten voor aquatische natuur in Vlaanderen in het teken van 25 jaar integraal waterbeleid. We doen dit in nauwe samenwerking met andere kennisinstellingen.
- Uitbouw van een entiteitsoverschrijdende kennishub ‘natuurgebaseerd watersysteemherstel’ waarin multidisciplinaire expertise van de verschillende Vlaamse kennisinstellingen samenkomt.