Zoeken

Hoofdstuk 14

Terug

Hoofdstuk 14

Klimaatadaptatie en natuurbeheer

Marijke Thoonen, Sanne Van Den Berge, Pieter De Frenne, Kris Vandekerkhove, Kris Verheyen & Toon Spanhove


Referenties

  1. Adriaens T, Cartuyvels E, Denys L et al., 2020. Invasieve uitheemse exoten. In: Schneiders A et al. (red), Natuurrapport 2020: feiten en cijfers voor een nieuw biodiversiteitsbeleid, Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2, Brussel.
  2. Alaerts K, Klimaatverandering. In: Schneiders A et al. (red), Natuurrapport 2020: feiten en cijfers voor een nieuw biodiversiteitsbeleid, Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2, Brussel.
  3. Bennett AF, Haslem A, Cheal DC et al., 2009. Ecological processes: A key element in strategies for nature conservation. Ecological Management and Restoration 10(3): 192-199.
  4. Besse-Lototskaya AA, Geertsema W, Griffioen A et al., 2010. Natuurdoelen en klimaatverandering. Alterra-rapport 2135, Alterra, onderdeel van Wageningen UR, Wageningen.
  5. Büntgen U, Urban O, Krusic PJ et al., 2021. Recent European drought extremes beyond Common Era background variability. Natural Geoscience 14: 190–196.
  6. CIW, 2016. Stroomgebiedbeheerplan voor de Schelde 2016-2021, Grondwatersysteemspecifiek deel Kust- en Poldersysteem. Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid, VMM.
  7. Cowles J, Boldgiv B & Liancourt P, 2018. Effects of increased temperature on plant communities depend on landscape location and precipitation. Ecology and Evolution 8(11): 5267–5278.
  8. Dams J, Salvadore E, Van Daele T et al., 2012. Spatio-temporal impact of climate change on the groundwater system. Hydrology and Earth System Sciences 16(5): 1517-1531.
  9. De Becker P, 2020. Ecohydrologische gebiedsbeschrijvingen voor natuurgebieden in Vlaanderen in het kader van PAS. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 12, Brussel.
  10. De Frenne P, Zellweger F, Rodríguez-Sánchez F et al., 2019. Global buffering of temperatures under forest canopies. Nature Ecology and Evolution 3(5): 744-749.
  11. De Frenne P, Lenoir J, Luoto M et al., 2021. Forest microclimates and climate change: Importance, drivers and future research agenda. Global Change Biology 27: 2279-2297.
  12. De Lombaerde E, Vangansbeke P, Lenoir J et al., 2021. Maintaining forest cover to enhance temperature buffering under future climate change. Science of the Total Environment 810, 151338.
  13. Departement Omgeving, 2020. Kust en klimaat. Gids voor een gebiedsgerichte aanpak.
  14. Devictor et al., 2012. Differences in the climatic debt of birds and butterflies at a continental scale. Nature Climate Change 2: 121–124.
  15. Grzybowski M & Glińska-lewczuk K, 2020. The principal threats to the peatlands habitats in the continental bioregion of Central Europe – A case study of peatland conservation in Poland. Journal for Nature Conservation 53, 125778.
  16. Herremans M, Gielen K, Van Kerckhoven J et al., 2021. Abundant citizen science data reveal that the Peacock butterfly Aglais io recently became bivoltine in Belgium. Insects 12, 683.
  17. Hulme PE, 2005. Adapting to climate change: is there scope for ecological management in the face of a global threat? Journal of Applied Ecology 42(5): 784–794.
  18. Humbert J-Y, Pellet J, Buri P et al., 2012. Does delaying the first mowing date benefit biodiversity in meadowland? Environmental Evidence 1(9).
  19. INBO, 2022a. Bladontwikkeling bij eik en beuk, In: Natuurindicatoren, [WWW document], https://www.vlaanderen.be/inbo/indicatoren/bladontwikkeling-bij-eik-en-beuk.
  20. INBO, 2022b. Trend Zuid-Europese libellensoorten. In: Natuurindicatoren, [WWW document], https://www.vlaanderen.be/inbo/indicatoren/trend-zuid-europese-libellensoorten.
  21. IPCC, 2001. Climate change 2001: the scientific basis, Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Houghton JT et al. (eds), Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York.
  22. IPCC, 2022. Climate Change 2022, Impacts, Adaptation and Vurnerability. Summary for Policymakers, Working Group II contribution to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.
  23. Jentsch A, Kreyling J, Boettcher-Treschkow J et al., 2009. Beyond gradual warming: extreme weather events alter flower phenology of European grassland and heath species. Global Change Biology 15: 837–849.
  24. Kelly AE & Goulden ML, 2008. Rapid shifts in plant distribution with recent climate change. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 105(33): 11823–11826.
  25. KMI, 2020. Klimaatrapport 2020, Van klimaatinformatie tot klimaatdiensten. Koninklijk Meteorologisch Instituut België, Ukkel.
  26. Kramer K & Geijzendorffer I, 2009. Ecologische veerkracht. Concept voor natuurbeheer en natuurbeleid, KNNV Uitgeverij, Zeist.
  27. Lettens S, Demolder H & Van Daele T, 2014. Hoofdstuk 24 – Ecosysteemdienst regulatie van het globaal klimaat, In: Stevens M et al. (eds.), Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen, Technisch rapport, Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 1988582, Brussel.
  28. Lokers R, de Groot H, Staritsky I, 2021. Uitbreiding & actualisatie Klimaatportaal Vlaanderen 2021, studie uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij, Wageningen Environmental Research.
  29. Loydi A, Lutz Eckstein R, Otte A et al., 2013. Effects of litter on seedling establishment in natural and semi-natural grasslands: a meta-analysis. Journal of Ecology 101: 454-464.
  30. Lunt ID, Byrne M, Hellmann JJ et al. 2013. Using assisted colonisation to conserve biodiversity and restore ecosystem function under climate change. Biological Conservation 157: 172–177.
  31. Maes D, Titeux N, Hortal J et al., 2010. Predicted insect diversity declines under climate change in an already impoverished region. Journal of Insect Conservation 14(5): 485–498.
  32. McGuinness KA, 1984. Equations and explanations in the study of Species–area curves. Biological Reviews 59(3): 423–440.
  33. Meerten MH, 2013. Grensmaas, klimaatbuffer avant la lettre. In: Klimaatbuffers. Landschap 30(4): 171-179.
  34. Menéndez R, Megias AG, Hill JK et al., 2006. Species richness changes lag behind climate change. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 273: 1465-1470.
  35. Milling CR, Rachlow JL, Olsoy PJ et al., 2018. Habitat structure modifies microclimate: An approach for mapping fine-scale thermal refuge. Methods in Ecology and Evolution 9(6): 1648–1657.
  36. Montreuil A-L, Brand E, Strypsteen G et al., 2020. Scientific Report on Coastal Resilience, deliverable D 3.4.1 CREST (Climate Resilient Coast), VLAIO/IWT project 150028.
  37. Morecroft MD, Crick HQP, Duffield SJ et al., 2012. Resilience to climate change: Translating principles into practice. Journal of Applied Ecology 49(3): 547–551.
  38. Natural England & RSPB, 2020. Climate Change Adaptation Manual.
  39. Noordijk J, Kleukers RMJC, Nieukerken et al., 2010. De Nederlandse biodiversiteit - Nederlandse Fauna 10, Nederlands Centrum voor Biodiversiteit Naturalis en European Invertebrate Survey - Nederland, Leiden.
  40. Parmesan C & Yohe G, 2003. A globally coherent fingerprint of climate change impacts across natural systems. Nature 421(6918): 37–42.
  41. Parmesan C, 2006. Ecological and evolutionary responses to recent climate change. Annual Review of Ecology Evolution and Systematics 37(1):637–669.
  42. Peñuelas J, Prieto P, Beier C et al., 2007. Response of plant species richness and primary productivity in shrublands along a north-south gradient in Europe to seven years of experimental warming and drought: Reductions in primary productivity in the heat and drought year of 2003. Global Change Biology 13(12): 2563-2581.
  43. Rosenberg NJ, Blaine LB & Shashi BV, 1974. Microclimate: the biological environment. Wiley Interscience, New York.
  44. Saleh D, Chen J, Leplé J et al., 2021. Genome-wide evolutionary response of European oaks during the Anthropocene. Evolution Letters 6(1): 4–20.
  45. Schauvliege M, 2020. Schriftelijke vraag nr. 711. Aanhoudende droogte - impact op de biodiversiteit. Vlaams Parlement, Brussel.
  46. Scheffers BR, De Meester L, Bridge TCL et al., 2016. The broad footprint of climate change from genes to biomes to people. Science 354: 6313.
  47. Schepker I & Kowarik J, 1998. Invasive north American blueberry hybrids Vaccinium corymbosum x angustifolium in Northern Germany, In: Starfinger U et al., Plant invasions, Ecology and human response, Backhuys Editors.
  48. Schneiders A & Spanhove T, 2014. Hoofdstuk 6 – De rol van biodiversiteit in de levering van ecosysteemdiensten, In: Stevens M et al. (eds), Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen, Technisch rapport, Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 1988582, Brussel.
  49. Spasojevic MJ, Bahlai CA, Bradley BA et al., 2016. Scaling up the diversity-resilience relationship with trait databases and remote sensing data: The recovery of productivity after wildfire. Global Change Biology 22(4): 1421–1432.
  50. Suggit AJ, Hodgson J, Maclean I et al., 2014. Microclimate, climate change and wildlife conservation. British Wildlife 2014: 162-168.
  51. Suggitt AJ, Wilson RJ, August TA et al., 2015. Microclimate affects landscape level persistence in the British Lepidoptera. Journal of Insect Conservation 19(2): 237-253.
  52. Suggitt AJ, Wilson RJ, Isaac NJB et al., 2018. Extinction risk from climate change is reduced by microclimatic buffering. Nature Climate Change 8: 713–717.
  53. Suttle KB, Thomsen MA & Power ME, 2007. Species interactions reverse grassland responses to changing climate. Science 315: 640-642.
  54. Sykes MT, Prentice IC & Thuiller W, 2005. Climate change threats to plant diversity in Europe 102(23): 8245-8250.
  55. Szczodry O, Eggermont H, Paquet J-Y et al., 2020. Living Planet Report - Natuur in België. WWF, Brussel, België.
  56. Temmerman S, Meire P, Bouma TJ et al., 2013. Ecosystem-based coastal defence in the face of global change. Nature 504(7478): 79–83.
  57. Thoonen M, Lievevrouw I, Raman M et al., 2021. Klimaatadaptief natuurbeheer: het heidelandschap. Rapport in opdracht van het ANB. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 36, Bos+ & Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Melle & Brussel.
  58. Van Bodegom P, Verboom J, Witte F et al., 2011. Climate impacts on nature in the Netherlands. Landschap 28(2): 93–103.
  59. Van Calster H & Van Landuyt W, 2020. Florabank: multispecies indices for vascular plants: Technical report. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 47, Brussel.
  60. Van Den Berge S, Lievevrouw I, Thoonen M et al., 2021. Klimaatadaptief natuurbeheer: het boslandschap. Rapport in opdracht van het ANB. Bos+ en Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Melle en Brussel.
  61. Van Der Aa B, Vriens L, Van Kerckvoorde A et al., 2015. Effecten van klimaatverandering op bos en natuur. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 9952476, Brussel.
  62. van Duinen GJ & Klimkowska A, 2013. Trosbosbes: een lekker lastige exoot in hoogveen. Vakblad Natuur, Bos, Landschap.
  63. van Swaay CAM, van Turnhout CAM, Sparrius LB et al., 2018. Hoe onze flora en fauna veranderen door klimaatverandering. De Levende Natuur 119(6): 256–259.
  64. Vangansbeke P, De Lombaerde E, Depauw L et al., 2022. Het belang van microklimaat in Vlaamse bossen. Natuurfocus 21(1): 13-23.
  65. Verwaest T, Viaene P, Verstraeten J et al., 2005. De zeespiegelstijging meten, begrijpen en afblokken. De Grote Rede 15: 15-25.
  66. Von Arx G, Graf Pannatier E, Thimonier A et al., 2013. Microclimate in forests with varying leaf area index and soil moisture: Potential implications for seedling establishment in a changing climate. Journal of Ecology 101(5): 1201-1213.
  67. Vonk M, Vos C & van der Hoek DCJ, 2010. Adaptatiestrategie voor een klimaatbestendige natuur. Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Den Haag/Bilthoven.
  68. Vrebos D, Staes J, Jacobs S et al., 2014. Hoofdstuk 15 – Ecosysteemdienst waterproductie. In: Stevens M et al. (eds), Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen, Technisch rapport, Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 1988582, Brussel.
  69. Wallis de Vries MF & Limpens J, 2020. Effecten van klimaatextremen op de habitatkwaliteit voor het Gentiaanblauwtje, Rapport VS2020.018, De Vlinderstichting en WUR - Plantenecologie en Natuurbeheer, Wageningen.
  70. Wallis de Vries MF & Oteman B, 2019. Klimaatstresstest voor Dagvlinders in Drenthe. Rapport VS2019.021, De Vlinderstichting, Wageningen.
  71. Wallis de Vries MF & van Swaay CAM, 2006. Global warming and excess nitrogen may induce butterfly decline by microclimatic cooling. Global Change Biology 12(9): 1620–1626.
  72. Wallis de Vries MF, Noordijk J, Smit J et al., 2018. Naar een klimaatbestendige heidefauna in Noord-Brabant. Rapportage Fase 2. Rapport VS2018.021, De Vlinderstichting/Stichting RAVON/EIS-Kenniscentrum Insecten, Wageningen.
  73. Walther GR, Beissner S & Burga CA, 2005. Trends in upward shift of alpine plants. Journal of Vegetation Science 16: 541–548.
  74. Warren MS, Maes D, van Swaay CAM et al., 2021. The decline of butterflies in Europe: Problems, significance, and possible solutions. PNAS 118: e2002551117.
  75. Wessel WW, Tietema A, Beier C et al., 2004. A qualitative ecosystem assessment for different shrublands in western Europe under impact of climate change. Ecosystems 7(6): 662–671.
  76. Witte JLP, Van Deijl D & Van den Eertwegh GAPH, 2020. Gevolgen voor de natuur van de droge jaren 2018 en 2019; resultaten van een enquête onder deskundigen. Deelrapport van het project: Droogte in zandgebieden van Zuid-, Midden- en Oost-Nederland (Issue april).
  77. Witte JPM, Runhaar J & van Ek R, 2009. Ecohydrologische effecten van klimaatverandering op de vegetatie van Nederland. KWR rapport 2009.032.
  78. Yachi S & Loreau M, 1999. Biodiversity and ecosystem productivity in a fluctuating environment: The insurance hypothesis. Proceedings of the National Academy of Sciences of The United States of America 96: 1463-1468.
  79. Zellweger F, Coomes D, Lenoir J et al., 2019. Seasonal drivers of understorey temperature buffering in temperate deciduous forests across Europe. Global Ecology and Biogeography 28: 1774–1786.

Opgelet

  • {{validation.errorMessage}}