Hoofdstuk 10
Kustduinen
Sam Provoost, Arnout Zwaenepoel, Eric Cosyns, Dries Bonte & Marc Leten
Referenties
- Adriaens T, D'hondt B, Vercruysse E et al., 2016. A comparison of management techniques for invasive Mahonia aquifolium in coastal dunes (Belgium). In: Proceedings International Conference Dunes & Estuaries, Bruges 16-18 September 2015: 132.
- Ampe C, 1999. Onderzoek van duinbodems langsheen de Vlaamse en Noord-Franse kust met bijzondere aandacht voor de ecosysteemdynamiek en natuurbeheer. 3 delen. Doctoraatsproefschrift, Universiteit Gent. 388 + 269 + 157p.
- Arens SM, Mulder JPM, Slings QL et al., 2013. Dynamic dune management, integrating objectives of nature development and coastal safety: Examples from the Netherlands. Geomorphology 199: 205-2013.
- Augustyn B, 1992. Zeespiegelrijzing, transgressiefasen en stormvloeden in maritiem Vlaanderen tot het einde van de XVIde eeuw: een landschappelijke, ecologische en klimatologische studie in historisch perspectief. Algemeen Rijksarchief, Brussel, 731 p.
- Baeteman C, 2007. De ontstaansgeschiedenis van onze kustvlakte. De Grote Rede 18: 2-10.
- Baeteman C, Scott DB & Van Strydonck M, 2002. Changes in coastal zone processes at high sea-level stand: a late Holocene example from Belgium. Journal of Quaternary Science. 17(5-6), 547- 559.
- Bakker TWM, Klijn JA & Van Zadelhoff FJ, 1979. Duinen en duinvalleien. Een landschapsecologische studie van het Nederlandse duingebied. Pudoc, Wageningen, 201 p.
- Batsleer F, Maes D, Van Uytvanck J et al., 2021. De moeilijke balans tussen duinbeheer en bescherming van de Harkwesp. Valt begrazing in de duinen te verzoenen met het behoud van ongewervelden? NatuurFocus 20: 100-108.
- Berquin H, 2012. De Westhoekduinen in de 19de en 20ste eeuw. In: Berquin H (ed) In het zand geschreven. De duinen van de Westhoek: een geschiedenis: 75-129.
- Bonte D & Maelfait J-P, 2001. Life history, habitat use and dispersal of a dune wolf spider (Pardosa monticola (Clerck, 1757) Lycosidae, Araneae) in the Flemish coastal dunes (Belgium). Belgian Journal of Zoology 131 (2): 145–158.
- Bonte D & Maes D, 2008. Trampling affects the distribution of specialised coastal dune arthropods. Basic and Applied Ecology 9: 726-724.
- Bonte D, Provoost S & Hoffmann M, 2001. Habitat and territory segregation within Sylviine warblers of the Flemish coastal dunes. Belgian Journal of Zoology 131(2): 49–57.
- Bortier P, 1848. Culture des dunes. De Panne, 8 p.
- Clarke ML & Rendell HM, 2009. The impact of North Atlantic storminess on western European coasts: a review. Quaternary International 195: 31-41.
- Clemmensen LB, Andreasen F, Nielsen ST et al., 1996. The late Holocene coastal dunefield at Vejers, Denmark: characteristics, sand budget and depositional dynamics. Geomorphology 17: 79–98.
- Constandt M, 1986. Een eeuw vakantie : 100 jaar toerisme in West-Vlaanderen. Lannoo, Tielt. 159 p.
- Coornaert M, 1974. Knokke en het Zwin. De geschiedenis, de topografie en de toponimie van Knokke, met een studie over de Zwindelta. Lannoo, Tielt, 442 p.
- Cosyns E, 2004. Ungulate seed dispersal: aspects of endozoochory in a semi-natural landscape. Doctoraatsscriptie, Universiteit Gent, 127 p.
- Cosyns E, Leten M, Provoost S et al., 2010. Management of transition zones between coastal dunes and salt marsh or polder area: experiences from the Belgian coast. In: Dewulf E, Van Nieuwenhuyse H & Herrier J-L (eds) Proceedings of the International workshop on the Management of Dune Polder and Dune Marshland Transition Zones, 7 October 2010, Knokke-Heist: 25-83.
- De Ceunynck R, 1992. Het duinlandschap, ontstaan en evolutie. In: Termote J (ed). Tussen land en zee. Het duingebied van Nieuwpoort tot De Panne. Lannoo, Tielt, 16-45.
- De Moor G, 2006. Het Vlaamse strand, geomorfologie en dynamiek. VLIZ, Oostende, 155 p.
- De Putter G & Orbie G, 1990. Het voorkomen van de Dwergstern Sterna albifrons als broedvogel aan de Vlaamse kust. Mergus 4(1) : 14-22.
- De Raeve F, 1979. Sur les pelouses à Thérophytes des dunes de la côte ouest de la Belgique, en particulier le Tortulo-Phleetum arenarii. Biologisch Jaarboek Dodonaea 47: 74-86.
- De Rond J, 2010. Invertebraten van dynamische zeeduinen. Provinciaal Waterleidingbedrijf Nood-Holland, 24 p.
- De Schrijver A, Schelfhout S, Demey A et al., 2013. Natuurherstel op landbouwgrond: fosfor als bottleneck. Natuur.focus 12(4): 145–153.
- Declercq E & De Moor G, 1996. Geomorfologie. In: Provoost S & Hoffmann M (eds). Ecosysteemvisie voor de Vlaamse kust. 1. Ecosysteembeschrijving. Instituut voor Natuurbehoud en Universiteit Gent, i.o.v. AMINAL, afdeling Natuur, Brussel : 48-86.
- Delaunois H, 1952. De Zeeduinen van de Westhoek. Natuur- en Stedenschoon 25 : 91-110.
- Denys L, Packet J & Provoost S, 2021. De vegetatie van duinwateren aan de Vlaamse kust. Kenmerken, beheer en lokale staat van instandhouding. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2021 (39). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel, 248 p.
- Depuydt F, 1967. Bijdrage tot de geomorfologische en fytogeografische studie van het domaniaal natuurreservaat De Westhoek. Waters en Bossen, Brussel, 101 p.
- Depuydt F, 1972. De Belgische strand-en duinformaties in het kader van de geomorfologie der zuidoostelijke Noordzeekust. Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der Wetenschappen, Brussel, 226 p.
- Desmet J, 1961. Onze duinen in 1828. Biekorf 9: 256-266.
- Devos K, 2004. Tapuit Oenanthe oenanthe. In: Vermeersch G, Anselin A, Devos K et al. (eds). Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000-2002. Instituut voor Natuurbehoud, Brussel: 326-327.
- Gittenberger E, Preece RC & Ripken TEJ, 2006. Balea heydeni von Maltzan, 1881 (Pulmonata : Clausiliidae): An overlooked but widely distributed European species. Journal of Conchology 39: 145-150.
- Grootaert P & Pollet M, 2004. Vliegen als onontbeerlijke elementen in de ecologie van strand en duinen. In: Provoost S & Bonte D. (Ed.). Levende duinen: een overzicht van de biodiversiteit aan de Vlaamse kust. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 22: 208-219.
- Grootjans AP, Lammerts EJ & van Beusekom F, 1995. Kalkrijke duinvalleien op de Waddeneilanden. Ecologie en regeneratiemogelijkheden. Natuurhistorische bibliotheek, nr. 62. KNNV, Utrecht. 176 p.
- Haveman R, Schaminée JHJ & Weeda EJ, 1999. Rhamno-Prunetea (Klasse der doornstruwelen). In: Stortelder AFH, Schaminée JHJ & Hommel PWFM, De vegetatie van Nederland. 5. Ruigten, struwelen, bossen. Opulus Press, Uppsala: 121-164.
- Herbauts J, 1971. Flore et végétation des dunes de la Réserve Naturelle domaniale du Westhoek. Waters en Bossen, Werken nr 5, Brussel, 95 p.
- Herrier J-L & Van Nieuwenhuyse H, 2005. The Flemish coast: life is beautiful! In: Herrier J-L et al. (eds) Proceedings 'Dunes and Estuaries 2005': International Conference on nature restoration practices in European coastal habitats, Koksijde, Belgium 19-23 September 2005. VLIZ Special Publication 19: 13-26.
- Hoffmann M, Van Landuyt W & Provoost S, 2004. Blad-, lever- en korstmossen. In: Provoost S & Bonte D. (Ed.). Levende duinen: een overzicht van de biodiversiteit aan de Vlaamse kust. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 22: 84-105.
- Howe MA, Knight GT & Clee C, 2010. The importance of coastal sand dunes for terrestrial invertebrates in Wales and the UK, with particular reference to aculeate Hymenoptera (bees, wasps & ants). Journal of Coastal Conservation 14: 91-102.
- Jalink L & Nauta M, 2002. Paddestoelen in struwelen in de kalkrijke duinen. De Levende Natuur 103(3): 98-100.
- Jalink LM, Keizer PJ, Brouwer E et al., 2001. Oog voor paddestoelen: tips voor beheersmaatregelen gericht op behoud en herstel van mycologische waarden. Coolia 44(4): 233-249.
- Kay QON, Davies EW & Rich TCG, 2001. Taxonomy of the western European endemic Asparagus prostratus (A. officinalis subsp. prostratus) (Asparagaceae). Botanical Journal of the Linnean Society 137: 127 - 137.
- Kightly C, Pieters M, Gevaert G et al., 2003. Walraeversijde 1465, van archaeologische opgraving tot daadwerkelijke reconstructie. Provincie West-Vlaanderen, Brugge, 128 p.
- Kooijman A, Van der hagen H & Noordijk E, 2012. Stikstof depositie in de duinen: alles in beeld? Landschap 29(3): 147-154.
- Kooijman AM, Besse M, Haak R, et al., 2005. Effectgerichte maatregelen tegen verzuring en eutrofiëring in open droge duinen. Rapport DK 2005/dk008-O, Ministerie van LNV, directie IFZ, Ede, 158 p.
- Koopman J & Weeda EJ, 2001. Cryphaea heteromalla (Hedw.) Mohr. in Nederland, vroeger en thans. Buxbaumiella 55: 31-48.
- Lamoot I, 2004. Foraging behaviour and habitat use of large herbivores in coastal dune landscape. PhD Thesis. Universiteit Gent, 246 p.
- Lancaster N & Helm P, 2000. A test of a climatic index of dune mobility using measurements from the southwesteren united states. Earth Surface Processes and Landforms 25: 197 -207.
- Langeraert W, 2020. Verspreiding en voorkomen van de land- en zoetwatermollusken aan de Belgische kust. Bachelor thesis UGent, 85 p.
- Lehouck A & Thoen H, 2012. De oude bewoning op de duinen. Onderzoek naar landschap en bewoning in de Westhoekduinen van IJzertijd tot Middeleeuwen. In. Berquin H In het zand geschreven. De duinen van de Westhoek, een geschiedenis. Antilope, Lier: 131-191.
- Leten M & Fasseaux W, 2008. Juncus balticus subsp. balticus (Noordse rus) in het natuurreservaat De Westhoek in De Panne (België, prov. West-Vlaanderen). Dumortiera 94: 14-27.
- Leten M, Cosyns E & Zwaenepoel A, 2010. ‘Une association végetale curieuse’ als uitgangspunt voor herstel van historisch duinvalleigrasland in Oostduinkerke. Natuur.focus 9 (1): 20-28.
- Leten M, Cosyns E, Zwaenepoel A et al., 2011. Naar een nieuwe ‘association végétale curieuse’? Herstel van historisch duinvalleigrasland in de Doolaeghe. Natuur.focus 10 (3): 110-121.
- Lippens L, 1954. Les oiseaux d’eau de Belgique. 2e éd., Vercruysse-Vanhove, St.-André-lez-Bruges.
- Massart J, 1908a. Essai de géographie botanique des districts littoraux et alluviaux de la Belgique + Annexe. Lamertin, Bruxelles, 584 + 121 p.
- Massart J, 1908b. Les districts littoraux et alluviaux de la Belgique. In: Bommer C & Massart J (eds) Les aspects de la végétation de la Belgique. Jardin botanique de l’Etat, Bruxelles.
- Massart J, 1912. La cinquantième herborisation générale de la Société royale de botanique de Belgique sur le littoral belge. Bulletin de la Société Royale de Botanique de Belgique 51, fascicule I: 69-185 & foto’s.
- Milotic T, Suyoto HN, Provoost S et al., 2017. Herbivore-induced expansion of Helianthemum nummularium in grassland-scrub mosaic vegetation : circumstantial evidence for zoochory and indirect grazing impactPlant Ecology 218(7): 867-884.
- Missiaen T, 2012. De Noordzeebodem: ooit een dichtbevolkt rivierenlandschap. De Grote Rede 32: 15-21.
- Ozinga WA, Arnolds E, Keizer PJ et al., 2013. Paddenstoelen in het natuurbeheer. OBN Preadvies paddenstoelen. Deel 2: mycoflora per natuurtype. Bosschap, Driebergen, 377 p.
- Pakeman RJ, Lee JA, 1991. The ecology of the strandline annuals Cakile maritima and Salsola kali. I. Environmental factors affecting plant performance. The Journal of Ecology 79: 143-153.
- Provoost S & Declerck L, 2021. Early scrub development in De Westhoek coastal dunes (Belgium). Folia Geobotanica 55: 315–332.
- Provoost S & Hoffmann M (eds), 1996. Ecosysteemvisie voor de Vlaamse kust. Universiteit Gent en Instituut voor Natuurbehoud i.o.v. Aminal afdeling Natuur, 375 + 130 p. + bijl.
- Provoost S & Leten M, 2012. Het Westhoekreservaat: historisch en landschapsecologisch kader. In: Berquin H (Ed.) In het zand geschreven. De duinen van de Westhoek: een geschiedenis. Lannoo, Tielt: 259-292.
- Provoost S, 1999. Het Duinendecreet: onze kustduinen beschermd? In: Kuijken E. (ed.). Natuurrapport 1999: toestand van de natuur in Vlaanderen: cijfers voor het beleid. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 6: 113-116.
- Provoost S, 2014. Ecologische basismonitoring van het kustecosysteem. Rapport van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek 2014 (2025629). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel, 40 p.
- Provoost S, Arens B & Bovend’aerde L, 2019a. Interreg V VEDETTE ‐ Studie 'best practices' omtrent het herstel van de dynamiek van stuifduinen: Literatuuronderzoek en voorontwerp Westhoek. In opdracht van ANB, INBO, Arens Bureau voor Strand‐ en duinonderzoek & Witteveen + Bos, Antwerpen, 96 p.
- Provoost S, Dan S & Jacobs S, 2014. Hoofdstuk 23 – Ecosysteemdienst kustbescherming (INBO.R.2014.1988082). In: Stevens M et al. (eds). Natuurrapport - Toestand en trend van ecosystemen en ecosysteemdiensten in Vlaanderen. Technisch rapport. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2014. 1988582, Brussel, 34 p.
- Provoost S, Edmondson SE & Jones MLM, 2011. Changes in landscape and vegetation of coastal dunes in northwest Europe: a review. Journal of Coastal Conservation 15 : 207-226.
- Provoost S, Van Gompel W & Vercruysse E, 2020. Beheerevaluatie kust. Eindrapport 2015-2019. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2020 (18), Brussel.300 p.
- Provoost S, Van Gompel W, Feys S et al., 2010. Permanente Inventarisatie van de Natuurreservaten aan de Kust, eindrapport periode 2007-2010. Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2010.19, Brussel, 169 p.
- Provoost S, Van Gompel W, Vercruysse E et al., 2015. Permanente Inventarisatie van de Natuurreservaten aan de Kust, PINK II. Eindrapport periode 2012-2014. Rapport Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2015 (8890955), Brussel, 176 p.
- Provoost S, Vandekerkhove K & Denys L, 2018. PAS-gebiedsanalyse in het kader van herstelmaatregelen voor BE2500001 Duingebieden inclusief IJzermonding en Zwin. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2018 (16), Brussel, 65 p.
- Provoost S, Vangansbeke P, Raman M et al., 2019b. Referentieonderzoek nutriënten voor het bepalen van de kwaliteit van Europees beschermde duinhabitats: Hoe problematisch zijn fosfaten aan de kust? Universiteit Gent, Hogeschool Gent & Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel, 162 p.
- Pye K, Blott SJ & Howe MA, 2014. Coastal dune stabilization in Wales and requirements for rejuvenation. Journal of Coastal Conservation 18: 27-54.
- Rauch M, Denis L & Dauvin JC, 2008. The effects of Phaeocystis globosa bloom on the dynamics of the mineralization processes in intertidal permeable sediment in the Eastern English Channel (Wimereux, France). Mar Pollut Bull. 56(7): 1284-1293.
- Rozema J, Laan P, Broekman R et al., 1985. On the lime transition and decalcification in the coastal dunes of the province of North Holland and the island of Schiermonnikoog. Acta botanica neerlandica 34 (4): 393-411.
- Salz A & Fartman T, 2009. Coastal dunes as important strongholds for the survival of the rare Niobe fritillary (Argynnis niobe). Journal of Insect Conservation 13: 643-654.
- Schelfhout S, De Schrijver A, Mertens J et al., 2014. Natuurontwikkeling op landbouwgrond: herstelmaatregelen. Natuur.focus 13 (1): 31-39.
- Sierens T, 2015. De macro-nachtvlinderfauna (Lepidoptera) van de Belgische kust. Phegea 43 (2): 36–44.
- Slings QL, 1994. De kalkgraslanden van de duinen. De Levende Natuur 4 : 120-130.
- Termote J, 1992. Wonen op het duin, de bewoningsgeschiedenis van het duingebied tot aan de Franse Revolutie. In: Termote J (ed). Tussen land en zee : het duingebied van Nieuwpoort tot De Panne. Lannoo, Tielt: 46-87.
- Van Acker J, 2012. De Westhoekduinen van de middeleeuwen tot 1800. In: Berquin H. (Ed.). In het zand geschreven. De duinen van de Westhoek: een geschiedenis: 13-73.
- Van der Valk, L, Reinders J, van der Spek AJF et al., 2013. Voorbeelden van dynamisch kustbeheer, een inventarisatie van dynamisch kustbeheer projecten langs de Nederlandse kust. Deltares, Delft, 41 p.
- Van der Veken P, 2004. Macrofungi. In: Provoost S & Bonte D (Ed.). Levende duinen: een overzicht van de biodiversiteit aan de Vlaamse kust. Mededelingen van het Instituut voor Natuurbehoud 22: 122-141.
- Van Klink R, van der Plas F, van Noordwijk C.G.E et al., 2015. Effects of large herbivores on grassland arthropod diversity. Biological reviews of the Cambridge Philosophical Society 90 (2): 347–366.
- Van Lancker V, Deronde, B, De Vos K et al., 2015. Kust en zee. In: Borremans M (ed) Geologie van Vlaanderen. Academia Press, Gent: 340-408.
- Van Landuyt W, 1991. Fytosociologisch-ecologische studie van epifytenvegetaties op Sambucus nigra L. Ongepubliceerde licentiaatsverhandeling, Universiteit Gent, 142 p.
- Van Oosten HH, Versluijs R, Klaassen O et al., 2010. Knelpunten voor duinfauna. Relaties met aantasting en beheer van duingraslanden. Rapport DKI 2010/dk129-O. Directie Kennis en
Innovatie, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Ede, 60 p. - Vanhecke L, 1993. Aspecten van de vegetaties, de ecologie en de dynamiek van het natuurreservaat de Fonteintjes (W.-Vl.), in het bijzonder van de Dactylorhiza praetermissa-populaties. Doctoraatsproefschrift Universiteit Gent, 593 p. + bijl.
- Verbestel K, 2009. De evolutie van het duinoppervlak in de Westkust. Gebruik van landschapsmetrieken voor de analyse van ruimtelijke en temporele veranderingen. MSc scriptie Universiteit Gent, 64 p.
- Vermeersch C, 1986. De teloorgang van de Belgische kust. Ruimtelijke planning 15, II E.2.f. Van Loghum Slaterus, Anrtwerpen, 37 p.
- Vermeersch G, 2014. Algemene Broedvogels Vlaanderen (ABV). Vogelnieuws 23: 14-18.
- Wouters B, Nijssen M, Geerling G et al., 2012. The effects of shifting vegetation mosaics on habitat suitability for coastal dune fauna -a case study on sand lizards (Lacerta agilis). Journal of Coastal Conservation 16: 89-99.
- Zoon FC, Troelstra SR & Maas PWT, 1993. Ecology of the plant-feeding nematode fauna associated with sea buckthorn (Hippophae rhamnoides L. spp. rhamnoides) in different stages of dune succession. Fundamental and Applied Nematology 16(3): 247-258.
- Zwaenepoel A, 2009. Dune grasslands of the Belgian coast. In: Veen P, Jefferson R, de Smidt J et al. (eds). Grasslands in Europe of high nature value. KNNV Publishing: 153-163.
- Zwaenepoel A, 2019. Wilde Rozen in het Zwin en de Kustduinen. WVI iov Provincie West-Vlaanderen Zwin, Brugge, 369 p.
- Zwaenepoel A, Cosyns E, Lambrechts J et al., 2008. Gebiedsvisie voor de fossiele duinen van Adinkerke, inclusief beheerplan voor het Vlaams natuurreservaat de duinen en bossen van De Panne, deelgebied Cabour en deelgebied Garzebekeveld. Wvi i.o.v. ANB, 454 + 150 p.
- Zwaenepoel A, Van de Genachte G & Lambrechts J, 2004. Natuur- en bosbeheerplan voor de Oosthoekduinen, het Calmeynbos en de Krakeelduinen (De Panne). Wvi en Aeolus, i.o.v. Aminal afdeling Natuur; opvolging studie VLM Brugge, 422 p. + 24 bijlagen.
- Rappé G, Leten M, Provoost S et al., 1996. Biologie. In: Provoost S & Hoffmann M (eds). Ecosysteemvisie voor de Vlaamse kust. Universiteit Gent en Instituut voor Natuurbehoud i.o.v. AMINAL, afdeling Natuur, Brussel: 167-372.