Virtueel graven in de Databank Ondergrond Vlaanderen
Wil je weten welke bodems of geologische lagen er onder je voeten liggen, maar heb je niet meteen een spade, groeve of boorinstallatie bij de hand? Geen probleem, via de verkenner en de virtuele boring van de ‘Databank Ondergrond Vlaanderen’ kan je heel gemakkelijk opzoeken welke bodems en geologische lagen er bijvoorbeeld onder jouw school of jouw straat te vinden zijn. De Databank Ondergrond Vlaanderen of DOV bevat een schat aan informatie over de ondergrond, en is toegankelijk voor iedereen! Hier leggen we je uit hoe je die handige tool kan gebruiken om zelf de ondergrond te verkennen
Hoe lezen geologen en bodemkundigen de ondergrond?
Geologen en bodemkundigen brengen de ondergrond in kaart. Maar dat is niet zo eenvoudig, we kunnen de onderkant van ons ecosysteem immers niet zomaar zien. Daarom baseren we ons op locaties waarvan we wel iets weten en vullen op basis daarvan het onbekende terrein daartussen in. Voor de bodem vertrekken we van handboringen of profielputten. Met een handboring kunnen we tot enkele meters in de grond boren. Zo zien we wat er zich daar bevindt. In een profielput kunnen we het volledige bodemprofiel blootleggen en bekijken.
Met zo’n handboor raak je maxiumum een paar meter diep. Voor de diepere geologische ondergrond is dat natuurlijk niet genoeg. We maken dan gebruik van machinale boorputten, enkele tientallen meters tot zelfs enkele kilometers diep. Het opgeboorde materiaal kan als fragmenten naar boven gehaald worden of zelfs als intacte boorkernen, zodat we een mooi beeld krijgen van wat er zich diep onder onze voeten bevindt. Daarnaast zijn ook ontsluitingen van groot belang. Dit zijn locaties waar we de geologie aan de oppervlakte kunnen bestuderen, bijvoorbeeld in grote bouwputten of (verlaten) groeves.
Als we boren of een profielput of ontsluiting bestuderen, nemen we een klein beetje materiaal mee: een staal of monster noemen we dat. Daarop kunnen we in het labo allerlei analyses uitvoeren. Die leren ons iets over de eigenschappen van de grond, bijvoorbeeld over de grootte van de korrels of over het type mineralen. Op basis van die informatie kunnen we iets te weten komen over de toepassingen van de grond maar ook over processen die zich miljoenen jaren geleden afspeelden toen de grond afgezet werd.
Welke data vind je op DOV?
Op DOV (Databank Ondergrond Vlaanderen) vind je duizenden boringen, ontsluitingen, profielputten en veel meer. Aan die boringen zijn ook steeds interpretaties gekoppeld. Zo kan je meteen lezen wat de samenstelling van de ondergrond is op de locatie van de boring of ontsluiting, en welke geologische of bodemkundige eenheden er aanwezig zijn. Indien er stalen genomen werden op een locatie zijn deze ook als grondmonsters of bodemmonsters te vinden, met gekoppelde resultaten van labo-analyses.
Al deze ruwe data zijn natuurlijk niet eenvoudig te lezen voor niet-experten. Er werden daarom bodemkundige en geologische kaarten gemaakt die je ook vindt op de DOV verkenner. Op de bodemkundige kaart kan je voor elke locatie van Vlaanderen afleiden welke bodem er voorkomt, op basis van bodemtype, substraat, moedermateriaal, enz. De geologische kaart toont welke geologische eenheid nabij het oppervlak voorkomt op een bepaalde locatie en waaruit die eenheid juist bestaat. Geologie is echter een 3D-aangelegendheid, die reikt van het oppervlak tot kilometers diep onder de grond. Daarom hebben we geologische 3D modellen uitgewerkt. Alle kaarten die gelinkt zijn aan de 3D modellen vind je eveneens in DOV. Het meest recente 3D model voor Vlaanderen is G3Dv3.1.
DOV bevat ook informatie over bodemverontreiniging, geotechnische parameters en grondwater. Zo vind je op DOV de grondwaterstandsindicator die elke maand wordt bijgewerkt en toont hoe het overal in Vlaanderen met het grondwater gesteld is.
Leuke tools om eenvoudig zelf op verkenning te gaan
Om snel aan de slag te gaan hebben we enkele handige tools uitgewerkt. Zo is er de Virtuele Boring. Die laat je toe om op elke plaats van Vlaanderen te klikken en meteen een beeld te krijgen van wat er zich onder de grond bevindt. Dat is mogelijk dankzij onze 3D modellen. Je kan in de Virtuele Boring selecteren welk model je graag wil tonen. Je kan simpelweg de geologische eenheden tonen, maar ook de geologische tijdvakken of periodes, zo zie je hoe oud de grond onder je voeten is. Je kan ook een model ‘primaire delfstoffen’ kiezen, dat je dan weer toont of er zich waardevolle grondstoffen bevinden onder grond. Naast de geologische modellen is het ook mogelijk de hydrogeologische modellen te tonen. Zo zie je meteen welke watervoerende lagen zich op jouw locatie bevinden. Ook de bodem aanwezig op jouw locatie wordt weergegeven in de Virtuele Boring. De Virtuele Boring kan je zelfs als app op je smartphone installeren, zodat je buitenshuis meteen kan ontdekken wat er zich onder jouw voeten bevindt.
Gelijkaardig aan de Virtuele Boring werd ook het Virtueel Profiel uitgewerkt, waarmee je een lijn kan trekken op de kaart. Je krijgt als resultaat een verticale dwarsdoorsnede van de ondergrond langsheen die lijn.
Als je onze modellen en afgeleide tools gebruikt is het belangrijk om altijd te onthouden dat het slechts modellen zijn. Die zijn nooit een exacte weerspiegeling van de werkelijkheid. Alleen op de locaties van boringen en ontsluitingen zijn we honderd procent zeker van de samenstelling van de ondergrond maar de modellen proberen een zo goed mogelijke voorspelling te doen van alles daartussenin.