Hoe de bodem voor ons voedsel zorgt

Wist je dat 95% van alles wat we eten uit de bodem komt? Geen bodem, geen voedsel! Als we het hebben over voedsel en hoe we en in de toekomst de Vlaamse bevolking gaan voeden, dan moeten we het hebben over de bodem.

Bij gezond eten denk je waarschijnlijk vooral aan het soort voedsel dat je eet, zoals fruit, groenten, vis en andere producten die rijk zijn aan voedingswaarden. Maar wist je dat ook de bodemkwaliteit bijdraagt aan de voedingswaarden in jouw voedsel?

De rol van bodem in voedselvoorziening

Een gezonde bodem speelt namelijk een sleutelrol in het groeiproces van gewassen. Door de natuur haar werk te laten doen, creëert de bodem een gunstige omgeving voor plantengroei. Zo krijgen gewassen alle essentiële mineralen binnen die ze nodig hebben om gezond te zijn. De bodem fungeert als een soort “supermarkt” voor de planten, waar ze alle voedingsstoffen kunnen vinden die ze nodig hebben om te groeien en ons van voedzaam voedsel te voorzien.

Maar er is meer! De bodem is ook het thuis van een geheimzinnige gemeenschap van bacteriën, schimmels, insecten en andere micro-organismen. Dit microbieel leven is van onschatbare waarde, want het helpt bij de afbraak van organisch materiaal en zorgt ervoor dat voedingsstoffen vrijkomen die door planten kunnen worden opgenomen. Een gezonde bodem is als een bruisend ecosysteem, waarin alle kleine bodemhelden samenwerken om ons voedsel te voorzien van essentiële voedingsstoffen.

Niet alleen groenten en fruit, maar ook het vlees dat we eten, is afhankelijk van een gezonde bodem. Stel je eens voor: koeien die grazen in weilanden en zich voeden met gras. Hoe diverser het gras, hoe meer voedingsstoffen de koe binnenkrijgt. Dit komt omdat gezonde bodems de groei bevorderen van gevarieerde grassen en kruiden, die boordevol voedingsstoffen zitten en het vee gezond houden. Als de koeien gezond zijn, heeft het vlees dat we van hen consumeren een hogere voedingswaarde en is het rijker aan belangrijke voedingsstoffen.

Toenemende voedselvraag en het effect op de bodem

Het behouden van een gezonde bodem voor onze voedselvoorziening wordt een steeds grotere uitdaging. De vraag naar voedsel neemt de komende eeuw als gevolg van de groei van de wereldbevolking en de economie sterk toe. Wereldwijd zou de landbouwproductie in 2050 zestig procent groter moeten zijn dan nu om aan deze toename van de vraag te kunnen voldoen.

Er zijn grote inspanningen nodig om in de toekomst de groeiende en steeds welvarender wereldbevolking te voorzien van voldoende voedsel. Dit verhoogt de al bestaande druk op de beschikbare vruchtbare bodems en watervoorraden. Het streven naar duurzame voedselvoorziening vereist dat het bodemsysteem gezond blijft.

Gelukkig zijn er verschillende manieren om de bodemkwaliteit te verbeteren. Een gezonde bodem vol levende organismen is één van de belangrijkste factoren voor een gezond en productief voedselsysteem. Ten eerste is het belangrijk om het gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest te verminderen of stop te zetten. Deze middelen hebben een negatief effect op de biodiversiteit in de bodem. Toevoegen van organisch materiaal, zoals compost en mest, kan de bodemstructuur verbeteren en de groei van gezonde microben bevorderen. Bovendien kunnen het roteren van gewassen en het aanplanten van gewassen die de bodem gezond houden, zoals klaver en luzerne, de bodemkwaliteit aanzienlijk verbeteren.

Nieuwe voedselgewassen in Vlaanderen met de hulp van bodemorganismen?

Het telen van soja in Vlaanderen is veelbelovend voor een duurzame voedselproductie. Jaarlijks importeren we zo’n 800.000 ton soja uit Zuid-Amerikaanse landen, waarvoor grote delen van het regenwoud worden gekapt. Sojabonen zijn cruciale plantaardige eiwitbronnen, gebruikt in vleesvervangers, veevoer en sojaolie - een van ‘s werelds meest geconsumeerde plantaardige oliën. Lokale productie van soja zou betekenen dat we de import van soja sterk kunnen terugdringen. Bovendien kan soja een alternatief gewas zijn voor lokale landbouwers, eentje dat minder afhankelijk is van bemesting.

Soja telen in Vlaanderen is voorlopig niet vanzelfsprekend. Het telen van soja zal pas echt goed lukken als de juiste bacteriën rond de wortels zitten. Om soja te kunnen telen in Vlaanderen hebben we bacteriën nodig die knolletjes willen vormen in de wortels van soja. Deze bacteriën noemen we Rhizobium-bacteriën. Ze komen van nature voor in de bodem en gaan een relatie aan met de wortels van de sojaplant. Binnen de wortels vormen ze speciale structuren, de wortelknolletjes. De bacteriën in de wortelknolletjes krijgen van de plant suikers, en de plant krijgt van de bacteriën stikstof uit de lucht.

Het microbioom van de bodem is echter afgestemd op de planten die er van nature voorkomen. Soja, afkomstig uit Azië, wordt daarom niet onmiddellijk herkend door de lokale bacteriën in Vlaamse bodems. Dit maakt het aanpassen van de omstandigheden voor een succesvolle sojateelt des te uitdagender. Daarom gebeurt er volop onderzoek hoe we de teelt van soja in Vlaanderen kunnen optimaliseren. Op die manier hopen we een succesvolle en lokale sojateelt te realiseren, waardoor we niet alleen ons voedselbevoorradingssysteem versterken, maar ook het behoud van waardevolle ecosystemen wereldwijd bevorderen.