De Vlaamse overheid, Port of Antwerp en aannemer SeReAnt (samenwerkingsverband tussen de milieubedrijven van Jan De Nul Group en DEME Group) starten deze maand met het baggeren en verwerken van het meest vervuilde baggerslib in de haven, de zogenaamde TBT-specie. “Na jarenlang onderzoek is er nu eindelijk een oplossing voor deze historische vervuiling. Dit is een wereldwijde primeur én een mijlpaal voor Vlaanderen en de haven van Antwerpen”, zegt Lydia Peeters, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken. “We verwijderen het meest vervuilde slib uit de dokken. Daardoor zal de waterkwaliteit substantieel verbeteren.”

De Vlaamse overheid en Port of Antwerp houden samen de dokken van de haven van Antwerpen toegankelijk voor de hedendaagse scheepvaart. Jaarlijks worden daarvoor enorme hoeveelheden slib gebaggerd én daarna verwerkt door de ontwateringsinstallatie AMORAS. “Maar één type slib konden we nog niet verwerken: slib met verhoogde organotinconcentraties of Tributyltin, kortweg TBT-specie”, zegt Yi-Bin Shan, afdelingshoofd Maritieme Toegang van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken. “TBT werd vanaf de jaren 70 wereldwijd gebruikt in scheepsverf om de begroeiing van mosselen en algen op scheepsrompen te voorkomen, maar is sinds 2003 volledig verboden. Het product is immers enorm schadelijk voor het milieu en breekt ook moeilijk af. Het slib heeft al die jaren TBT opgeslagen als een spons en geeft die verontreiniging ook geleidelijk weer vrij. Het verstoort zo het metabolisme en de hormoonwerking van voornamelijk weekdieren, zoals slakken en mosselen.”

“Samen met Universiteit Antwerpen onderzochten we al enkele jaren hoe we TBT uit de haven konden krijgen”, vertelt Jacques Vandermeiren, CEO van Port of Antwerp. “We zijn trots dat we deze historische vervuiling eindelijk kunnen aanpakken. Momenteel scoort de waterkwaliteit in de havendokken onder de Europese norm. Met dit project zal die sterk verbeteren. Als havenbedrijf vinden we het belangrijk om onze verantwoordelijkheid te nemen ten opzichte van de samenleving. Zo zijn wij de enige haven ter wereld die vervuild slib niet alleen verwijdert, maar ook duurzaam verwerkt.”

De Vlaamse overheid en Port of Antwerp maken samen de nodige middelen vrij voor het baggeren en verwerken van het meest vervuilde baggerslib. “Vlaanderen voorziet jaarlijks 25 miljoen euro voor de exploitatie van AMORAS. Nu doen we een extra investering van 700.000 euro per jaar om TBT-specie op een ecologisch verantwoorde wijze weg te werken. Zo verhogen we de toegankelijkheid van de haven, een belangrijk opdracht van de Vlaamse overheid”, zegt Vlaams minister Lydia Peeters.

“Port of Antwerp heeft 1 miljoen euro geïnvesteerd in het voortraject van dit project en zal voor de effectieve verwerking van TBT-specie jaarlijks 1,5 miljoen vrijmaken”, vervolgt havenschepen Annick De Ridder. “Port of Antwerp wil een inspiratie zijn voor andere havens en een voortrekkersrol opnemen op vlak van duurzaamheid.”

Het verwerken van de totale hoeveelheid vervuild slib in de haven van Antwerpen is een werk van lange adem. In 2018 werd een proefproject opgestart na het bekomen van de nodige vergunningen en enkele aanpassingen aan de waterzuiveringsinstallatie. “We hebben in onze processen een extra stap toegevoegd en actiefkoolfilters geïnstalleerd. Die filteren de toxische stoffen uit het water nadat het door onze waterzuiveringsinstallatie gegaan is”, vertelt Yi-Bin Shan, afdelingshoofd Maritieme Toegang. “Tijdens dat proefproject hebben we al 185.000 m³ sterk vervuild slib gebaggerd, overgebracht en verwerkt op AMORAS. Zo hebben we de impact op de installatie en alle mogelijke risico’s goed in kaart kunnen brengen. Nu is er een overeenkomst om de komende vijf jaar 800.000 m³ slib uit de havendokken te verwijderen en te verwerken tot 500.000 ton filterkoeken. We verwijderen eerst het slib dat de nautische toegang hindert én de ergste TBT-hotspots in het oudere, zuidelijke deel van de haven. Daarna pakken we de andere zones aan.”

1. De vervuilde TBT-specie wordt gebaggerd in de haven. Met een 15 m³ grote milieugrijper wordt de verspreiding van de verontreiniging in het omliggende water vermeden.
2. Het baggerslib wordt in 2400 m³ grote transportbakken naar de verwerkingsinstallatie van AMORAS gebracht.
3. SeReAnt, de aannemer die de AMORAS-installatie exploiteert, zuigt het slib uit de transportbakken en pompt ze naar de verwerkingsinstallatie.
4. Grof vuil en zand worden verwijderd.
5. Het afvalwater wordt via een waterzuiveringsinstallatie gezuiverd. Bij TBT-slib wordt het ook nog eens gezuiverd door actief kool. Daarna vloeit het water terug naar de dokken.
6. Het slib wordt verwerkt tot een droog eindproduct: filterkoeken die veilig worden geborgen op de site.

Via AMORAS maken de Vlaamse overheid en Port of Antwerp samen werk van een duurzame en langdurige berging en verwerking van onderhoudsbaggerslib van de Antwerpse havendokken. AMORAS staat voor Antwerpse Mechanische Ontwatering, Recyclage en Applicatie van Slib. Het Departement Mobiliteit en Openbare Werken staat in voor 80% van de middelen, Port of Antwerp voor de andere 20%. Sinds 2011 verwerkt de ontwateringsinstallatie jaarlijks 450.000 ton droge stof tot filterkoeken. De tijdelijke handelsvereniging SeReAnt exploiteert de installatie. SeReAnt is een samenwerking tussen de milieubedrijven DEC van DEME Group en Envisan van Jan De Nul Group. AMORAS zoekt volop naar oplossingen om de droge stof die wordt bekomen uit niet-vervuild ontwaterd slib te hergebruiken in nuttige toepassingen. Er zijn verschillende pistes, maar vooral de betonindustrie toont interesse in de filterkoeken.

Bij het Departement Mobiliteit & Openbare Werken staan foto’s en een video over de werking van AMORAS.